Dziedziczenie może przybrać dwie formy: dziedziczenie testamentowe, gdy spadkodawca sporządził testament, lub dziedziczenie ustawowe, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu.
Przy braku ważnego testamentu, zastosowanie znajduje dziedziczenie z ustawy, czyli według pierwszeństwa wynikającego z przepisów Kodeksu Cywilnego.
Większość postępowań spadkowych w Polsce stanowi właśnie dziedziczenie z ustawy. Dlaczego wielu z nas nie sporządza testamentu?
Przyczyn jest wiele, przede wszystkim staramy się nie wybiegać w przyszłość (oby jak najbardziej odległą) w tym celu, aby pozastanawiać się nad niezbyt przyjemnym tematem, czyli co stanie się z naszym majątkiem, gdy nas zabraknie.
Z drugiej strony, nawet, gdy zastanawiamy się nad sporządzeniem testamentu i mamy przeczucie, że być może warto dokonać rozporządzenia naszym majątkiem, to często rezygnujemy z jego sporządzenia tak, aby dziedziczenie pozostawić „samemu sobie”, bez ingerencji, tak aby nikt z naszych następców nie miał do nas żalu, aby nie skłócić rodziny, czy to jeszcze za naszego życia, czy po naszej śmierci.
No dobrze, więc nie sporządziłem testamentu, czy sposób dziedziczenia będzie sprawiedliwy?
Co do zasady tak, przepisy Kodeksu Cywilnego w sposób prosty i jednoznaczny określają, kto będzie spadkobiercą, opierając swoje zasady dziedziczenia o bliskie relacje rodzinne. Jednak w przypadku, gdy jesteśmy w nieformalnym związku (nie zawarliśmy małżeństwa), bez względu jak długo wspólnie prowdziliśmy gospodarstwo domowe i jak długo budowaliśmy wspólny majątek z partnerem życiowym, warto zadbać o jego zabezpieczenie na wypadek naszej śmierci np. przez sporządzenie testamentu, albowiem konkubent nie znajduje się w kręgu spadkobierców ustawowych.
KOLEJNOŚĆ DZIEDZICZENIA
Grupa I
Pierwszeństwo mają małżonek i dzieci spadkodawcy, którzy dziedziczą w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku.
Jeśli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, do przypadającego mu udziału mają prawo jego zstępni. (tj. wnuki spadkodawcy/ prawnuki).
Jeżeli spadkodawca nie miał małżonka, lub małżonek spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku, (lub orzeczono separację, rozwiązano małżeństwo przez rozwód) całość spadku przypada dzieciom spadkodawcy.
Grupa II
Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci, przepisy powołują do spadku jego małżonka i rodziców. Udział spadkowy małżonka wynosi wówczas połowę. Jeśli zmarły nie miał małżonka, ani dzieci spadek w całości dziedziczą jego rodzice po połowie udziału.
Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, a miał dzieci, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom.
Grupa III
Do spadku mogą być powołani dziadkowie spadkodawcy, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie dzieci, brak jest małżonka spadkodawcy, rodziców, rodzeństwa.
Jeżeli dziadek, który nie dożył otwarcia spadku, nie miał zstępnych (dzieci) udział, który by mu przypadł przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Uwaga projekt zmiany ustawy Kodeks Cywilny (nowelizacja przepisu art. 934 § 2 i 3 k.c), o której Resort Sprawiedliwości informuje od miesięcy, (na dzień dzisiejszy tj. 30.01.2023r. projekt nadal jest na etapie prac legislacyjnych) przewiduje zmianę zasad dziedziczenia w przypadku, gdy jeden z dziadków spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku. W takim wypadku, jego udział przypadać będzie najdalej jego dzieciom lub wnukom, a gdy żaden z nich nie dożył otwarcia spadku jego udział, będzie przypadał pozostałym dziadkom spadkodawcy w częściach równych. (Wyłączeni od dziedziczenia zostaną dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia.)
GRUPA IV i V
Spadkobiercą może zostać również pasierb spadkodawcy. Kiedy brak jest małżonka spadkodawcy i jego krewnych, wtedy spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. Gdy brak jest członków rodziny wskazanych w ustawie, spadkobiercą zostaje gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa.
No dobrze, nasza bliska osoba zmarła, czy muszę uregulować kwestię spadku? Czy muszę w jakiś sposób złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku lub jego odrzuceniu, jak mogę to zrobić? Ile mam na to czasu? Co to jest akt poświadczenia dziedziczenia (APD), co to jest stwierdzenie nabycia spadku? Więcej na ten temat napiszę w kolejnym wpisie.
Prawo spadkowe Jelenia Góra
Adwokat od spraw spadkowych Jelenia Góra.
Sprawy spadkowe Jelenia Góra
